POLSKA I ŚWIAT W XII i XIV w.

Turcy Seldżuccy – pochodzące z Azji centralnej ludy tureckie, które w X w. znalazły się pod ponowanie wodza Seldżuka i jego następców.

Ziemia Święta – wywodząca się z Biblii nazwa terenów między Półwyspem Synaj, a Libanem (Jerozolima).

1095r. – synod w Clermont (papież Urban II wzywa rycerstwo Europy do wojny z niewiernymi)

1099r. – opanowanie Jerozolimy przez krzyżowców

Krucjaty , wyprawy krzyżowe – wyprawy, walki z niewiernymi.

Lewant – obszar królestwa Jerozolimskiego

Saladyn – wódz, który zjednoczył Turków i Arabów do odzyskania Palestyny.

1187r. wódz Saladyn rozbił siły chrześcijan i opanował Jerozolimę

1291r. – zdobycie Akki przez muzułmanów

Skutki wypraw krzyżowych:

- ożywienie wymiany handlowej z Lewantem

- kontakty z Bizancjum Bliskim Wschodem  

- udoskonalenie średniowiecznych technik walki

-śmierć znacznej części ludności

-nasilenie prześladowań religijnych

Krzyżacy (Zakon Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie) – założony w 1190 r. powołani zostali do opieki nad krzyżowcami i pielgrzymami pochodzącymi z Niemiec

Templariusze (Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona) – zakon powstał w 1119 r.

Joannici (Zakon Szpitalników św. Jana z Jerozolimy) – założony w 1113 r. pomagali w krucjatach

1138 r. – śmierć Bolesława Krzywoustego, wejście w życie jego testamentu

1180 r. – zjazd w Łęczycy, na którym uznano władzę senioralna dla Kazimierza Sprawiedliwego

1227 r. – zjazd w Gąsawie, zabicie Leszka Białego

Komturie – prowincje krzyżackie

Kolonizacja ziem zdobytych przez Krzyżaków przyniosła im największe sukcesy

W 1309 r. przeniesiono stolicę państwa z Wenecji do Malborka

Pod koniec XIII w. do walki o koronę, symbolizującą jedność i niezależność państwa, stanęli książęta śląski – Henryk Probus, kujawski – Władysław Łokietek oraz wielkopolski – Przemysław II

Skutki rozbicia dzielnicowego:

-wysokie cła za przekraczanie granic

-osłabienie granic państwa

-utrata pozycji na arenie między narodowej

Princeps - ten który zajmuje pierwsze miejsce

Dzielnica senioralna – dzielnica najstarszego syna Bolesława Krzywoustego

1180 – zjazd w Łęczycy (K. Sprawiedliwy princepsem)

1227 – zjazd w Gąsawie

Przywilej składu – prawo nakazujące aby przemierzający kraj kupcy sprzedawali swoje towary na rynku miast

Prawo przymusu drogowego – nie pozwalało kupcom omijać miast z nadanym przywilejem składu

1364 – ufundowanie Akademii Krakowskiej

Reformy Kazimierza Wielkiego

.Centralizacja władzy

-wprowadzenie nowego podziału administracyjnego kraju

-ustanowienie starosty, który pełnił funkcję namiestnika królewskiego na danym obszarze, dowodził armią,zarządzał zamkami i dobrami królewskimi,sprawował sądy

-powołanie nowych urzędów centralnych

IIReforma ustawodawcza

-częściowe ujednolicenie systemu prawnego dawnych dzielnic

-szlachta musiała udowodnić swoje pochodzenie

-rozszerzenie prawa dziedziczenia gospodarstwa dla chłopów

-ograniczenie lichwy

III Wzmocnienie gospodarcze państwa

-powstawanie nowych miast i wsi

-rozwój handlu

-rozwój górnictwa(kopalnie soli, srebra i ołowiu)

-utworzenie pieniężnego skarbu państwa

-wprowadzenie nowych podatków

IV Rozwój nauki

-utworzenie pierwszego w Polsce uniwersytetu:Akademia Krakowska 1364r

ŚREDNIOWIECZNI SZPIEDZY

Okryte tajemnicą fakty dotyczące konfliktu polaków z Krzyżakami poznano dopiero w  latach współczesnych. Było to możliwe dzięki znaleziskom pochodzącym z zasobów archiwalnych w Berlinie, gdzie obecnie przechowuje się dokumenty o działalności zakonu krzyżackiego. Wynika z nich, że przed wybuchem każdej wojny obie strony - polska i krzyżacka - werbowały szpiegów. Do głównych zadań należało zdobywanie informacji o planach działania przeciwnika oraz liczebności jego sił zbrojnych.
Szpiedzy buli rekrutowani spośród ludzi wykształconych, potrafiących szybko podejmować decyzje w trudnych sytuacjach. Najczęściej werbowano kupców i osoby duchowne - utrzymywali oni bowiem rozległe kontakty i znali języki obce, a przede wszystkim podróżowali po całym kraju i często wyjeżdżali za granicę. Cenni okazywali się zwłaszcza, ci którzy potrafili dotrzeć do najpilniejszych strzeżonych tajemnic wroga.

Wysokość wynagrodzenia szpiegów zależała od ich kompetencji oraz od zdobytych informacji. Zarówno wielki mistrz krzyżacki, jak i król polski hojnie nagradzali swoich najskuteczniejszych agentów i płacili im od 5 do 20 grzywien, czyli od 1 do 4 kg srebra.

OSADNICTWO KRZYŻACKIE

Krzyżacy, aby umocnić opanowane ziemie, budowali twierdze oraz sprowadzali osadników z Niemiec. Przybywającym rycerzom nadawano w Prusach wielkie dobra, a chłopi niemieccy, osiedlający się na podbitych terenach, cieszyli się dość dużą swobodą. Do połowy XIV w. zakon krzyżacki założył około 1400 wsi. Każda z nich miała regularną zabudowę i obejmowała co najmniej 20 gospodarstw. W niektórych wsiach wznoszono również kościoły parafialne. Z kolei w zachodniej części państwa zakonnego dynamicznie rozwijały się miasta, których do 1410 r. powstało aż 93. Stały się one głównymi ośrodkami handlu oraz rzemiosła. Dzięki tym działaniom państwo krzyżackie stało się w krótkim czasie potęgą gospodarczą.

Zamek w Lidzbarku Warmińskim
 położony jest w  miejscu,
 gdzie przed przybyciem krzyżaków
 istniała pruska osada Lecbark.
Została ona podbita w 1240 r.

WYPRAWY KRZYŻOWE

PRZYCZYNY WYPRAW KRZYŻOWYCH

Na początku II tysiąclecia w Europie Zachodniej znacznie wzrosła liczba ludności. Dużej grupie rycerstwa zaczęło wkrótce brakować środków na utrzymanie. Obowiązujące wówczas prawo dziedziczenia zapewniało bowiem tylko majątek tylko najstarszemu synowi. Młodsi natomiast musieli wstępować do klasztorów bądź rozpoczynali służbę u możnowładców. Coraz więcej rycerzy szukało także innych źródeł zysku, napadając na wsie, a także rabując kupców i wędrowców. W rozwiązaniu tych problemów mogły pomóc wyprawy wojenne poza Europę oraz podbój nowych terytoriów. Pozwoliłoby to zubożałemu rycerstwu na zdobycie bogatych łupów i ziem.
                W tym samym czasie na Bliskim Wschodzie, państwa arabskie, osłabione wewnętrznymi walkami zostały zaatakowane przez koczownicze plemiona Turków Seldżuckich. Lud ten opanował Syrię i Palestynę oraz posiadłości Bizancjum leżące w  Azji Mniejszej. Seldżucy, tak jak Arabowie, byli muzułmanami. W przeciwieństwie jednak to ludności arabskiej nieprzychylnie traktowali pielgrzymki chrześcijan do miejsc świętych w Palestynie – Jerozolimy i Betlejem. Zaczęli też zagrażać Konstantynopolowi, którego władcy zmuszeni byli zabiegać na Zachodzie o pomoc w odparciu tureckich najeźdźców.
                W tej sytuacji na Synodzie w Clermont w 1095 r. papież Urban II wezwał chrześcijan do wojny z niewiernymi i walki o wyzwolenie z ich rąk Ziemi Świętej. Apel spotkał się z poparciem zarówno rycerstwa, jak i biedniejszych warstw społecznych, ponieważ papież obiecywał uczestnikom wypraw zbawienie duszy. Ponadto możliwość zdobycia bogactw oraz nowych terenów dawała nadzieję na poprawę warunków materialnych.

WOJNA O ZIEMIĘ ŚWIĘTĄ

W odpowiedzi na papieskie wezwanie, do walki z muzułmanami ruszyli rycerze oraz przedstawiciele uboższych grup społecznych z całej Europy. Chrześcijanie, którzy brali udział w wyprawach do Ziemi Świętej, nosili przyszywany do ubrań znak krzyża z czerwonego materiału. Stąd od łacińskiego słowa crux, oznaczającego krzyż, pochodzi nazwa krucjaty lub wyprawy krzyżowe. Ich uczestnicy natomiast określani byli jako krzyżowcy.
                W ciągu prawie 200 lat odbyło się siedem krucjat. W pierwszej z nich, podjętej w 1096 r., brało udział zachodnioeuropejskie rycerstwo – głównie z Francji i Włoch – oraz kilkadziesiąt tysięcy uzbrojonych pielgrzymów. Wyprawa trwała aż trzy lata, a jej uczestnicy  okazali się wyjątkowo chciwi i okrutni. Rabowali i dokonywali rzezi Żydów podczas przemarszu przez Europę, a także zabijali muzułmanów na podbijanych terytoriach. W końcu, po licznych bitwach, armia krzyżowców stanęła w 1099 r. pod murami Jerozolimy. Po trwającym 40 dni oblężeniu miasto upadło, a zdobywcy barbarzyńsko wymordowali jego mieszkańców.