OD RYSUNKÓW NASKALNYCH DO ALFABETU

Pismo piktograficzne – V tysiąclecie p.n.e.

Pismo hieroglificzne – 2500 r.p.n.e.

Pismo klinowe – ok. II tysiąclecie p.n..

Alfabet fenicki – 100 r.p.n.e.

Alfabet grecki – 700 r.p.n.e.

Alfabet łaciński – 400 r.p.n.e.

Pismo demotyczne – uproszczone pismo hieroglificzne

Papirus – materiał używany do pisania w starożytnym Egipcie. Wyrabiano go z trzciny rosnącej w delcie Nilu.

Do pisania na papirusie używano pędzelka lub piórka trzcinowego

INDIE I CHINY

* Indie – narodziły się w dolinie Indusu, a Azji środkowej. Było to w połowie III tysiąclecia p.n.e.

* budowali kanały nawadniające

* na żyznych polach uprawiali jęczmień, owies, pszenicę, ryż i bawełnę oraz hodowali bydło

* zaczęły również powstawać miasta – Harappa i Mohendżo Daro

* w zachodniej części obu miast znajdowała się cytadela, czyli twierdza, w której mieszkał władca

Kasty – zamknięte grupy społeczne, posiadające różne prawa i obowiązki

Siddhartha Gautama – syn jednego z indyjskich księstw na przełomie VI i V w. p.n.e. zwany później buddą, dał początek nowej religii buddyzmowi

Buddyzm – zasady, których należało przestrzegać, aby osiągnąć stan nirwany, czyli całkowitego wyzwolenia od cierpienia

Zasady buddyzmu:

*łagodność

*sprawiedliwe postępowanie

*niekrzywdzenie innych

*doskonalenie duchowe

*unikanie pokus

Budda

W III tysiącleciu p.n.e. nad rzekami Huang – Ho (Rzeka Żółta) i Jangcy (Rzeka Niebieska) narodziła się cywilizacja chińska.

Ludność znad Żółtej Rzeki wytwarzali wysokiej jakości przedmioty z terakoty oraz brązu. Największą sławę przyniosła im produkcja wyjątkowo delikatnej krain – jedwabiu.

Wielki Mur Chiński:

*ma 2400 km

*wybudowano go, aby chronić kraj przed najazdem nieprzyjaciela

*początkowo wznoszono go z drewna, a później z kamieni i cegieł

Konfucjanizm – system filozoficzny, którego założycielem był Konfucjusz

Konfucjusz uważał, że społeczeństwo może prawidłowo funkcjonować tylko wtedy, gdy każdy człowiek wie jakie miejsce powinien w nim zając

Konfuzjusz

STAROŻYTNY IZRAEL

Amfiktionia – był to związek rodowy na czele, którego stał najstarszy mężczyzna (patriarchat – sędziowie)

Abraham – patriarcha narody żydowskiego

W XIII w. p.n.e. Mojżesz wyprowadza Żydów z Egiptu

Ok. 1030 roku p.n.e. Saul jednoczy 12 plemion Judy

W czasach Dawida nastąpiła centralizacja, a stolicą państwa stałą się Jerozolima

Salomon zbudował w Jerozolimie świątynie poświęconą Jahwe. Po śmierci Salomona państwo rozpadło się na Judę i Izraela.

W VI w. p.n.e. po długim oblężeniu Jerozolima została zdobyta przez Babilończyków. W gruzach legła również świątyni Salomona.

W 539 roku p.n.e. Babilon został zdobyty przez króla persów Cyrusa II Wielkiego

W 538 r. p.n.e. zezwolił Żydom na powrót do ojczyzny

ŚWIĄTYNIA JEROZOLIMSKA

*Kolumny – znajdowały się przed wejściem do świątyni zostały odlane z brązu.

*Ołtarz – służył do składania ofiar przynoszonych przez wiernych. Palono na nim żywność oraz inne dary.

* ”Morze” – to olbrzymie naczynie z brązu ustawione niedaleko ołtarza. Miało symbolizować rozległe wody morza

*Wrota świątyni – wykonano z drewna cedrowego sprowadzonego z Fenicji

*Wnętrze budowli – zostało wyłożone deskami pokrytymi złotem. Oświetlenie zapewniały siedmioramienne świeczniki

*Sanktuarium – było oddzielone od reszty świątyni bogato zdobionymi wrotami. W tym pomieszczeniu przechowywano Arkę przymierza.

Talmud – komentarz do biblijnej tory

Menora – siedmioramienny świecznik kształtem nawiązujący do drzewa życia

Dekalog - 10 przykazań – zbiór podstawowych nakazów moralnych

Tora – wskazówka pouczenie, pierwsze pięć ksiąg biblii. W skład tory wchodzi:

*Księga Rodzaju

*Księga Wyjścia

*Księga Kapłańska

*Księga Liczb

*Księga Powtórzonego Prawa

Świątynia Salomona poświęcona Jahwe

PIRAMIDY, MUMIE, HIEROGLIFY

Religia egipska składała się z trzech elementów:

*doktryna religijna

*kult religijny

*organizacja kultu

Doktryna także składała się z trzech elementów:

a)teologia – podstawą religii jest politeizm, czyli wiara w bogów ogólno egipskich i lokalnych, którym przewodzi Re.

b)kosmologia – wiara w kosmiczny początek świata, świat wyłonił się z chaosu.

c)antropologia – religijne wyjaśnienie człowieka przy pomocy dwóch teorii –

* teoria zbawienia – aby osiągnąć życie wieczne należy postępować z Księgą Zmarłych

• teoria rzeczy ostatecznych – człowiek żyje tak długo, jak żyje jego ciało
• Kult religijny (4 formy)

• Ofiary
• Procesje
• Święta
• Modlitwy

Organizacja kultu :

• Organizacją zajmowali się kapłani świątynni i arcykapłani

Hierarchia bogów ogólno egipskich:

• Re (Słońce)
• Geb (Ziemia)
• Nut (Niebo)
• Hapi (Nil)

Hierarchia bogów lokalnych:

a)triada ozyriacka

* Ozyrys – pan śmierci

* Izyda – opiekunka magii i rodziny

* Horus – opiekun władzy królewskiej

b)Toeris – bóg brzemiennych kobiet

c)Anubis – bóg zmarłych

d)Bastut – bogini radości życia

Hierarchia władzy

I Faraon

II wezyr, naczelnicy, zarządcy i drobni urzędnicy } urzędnicy

III arcykapłani, kapłani świątynni } kapłani

Hierarchia społeczna

a)Ludzie wolni

*arystokracja

*rzemieślnicy, kupcy, wojskowi

*chłopi

b)ludzie niewolni

*niewolnicy

*jeńcy wojenni

Ramzes II władał Egiptem, Libią, Syrią, Palestyną. Jego żona to Nefertari

Re – bóg słońca

Ozyrys – bóg śmierci i zmartwychwstania. Przedstawiano go jako owiniętego w bandaże człowieka z koroną na głowie.

Izyda – opiekunka magii i rodziny. Wyobrażano ją sobie jako kobietę z krowimi rogami na głowie, pomiędzy którymi spoczywał dysk słoneczny.

Horus – bóg nieba i światła oraz opiekun władzy królewskiej. Wyobrażano go sobie z głową sokoła.

Mumifikacja – ciało zmarłego nasączano olejkami, wypełniano płótnem oraz żywicą, a następnie owijano białymi bandażami. W ten sposób powstała mumia

Sarkofag – kamienna skrzynia, w której zamykano mumię

Piramidy – grobowce faraonów. Każdy z nich chciał mieć okazalszy od poprzedniego władcy

Hieroglify – znaki obrazkowe, starożytne pismo

Dolina królów – dolina, w której skrywano grobowce faraonów.

1922 – otworzenie wejścia do grobowca Tutenchamona.

W EGIPCIE FARAONÓW

*Egipt jest położony w północnej Afryce, od północy graniczy z Morzem Śródziemnym, od wschodu z Morzem Czerwonym, od zachodu z Pustynią Libijską

*Egipt był podzielony na Egipt Górny za stolicą w Tebach i Egipt Dolny ze stolicą w Memfis, Egipt Górny obejmował całą dolinę Nilu, a Egipt Dolny Deltę Nilu

*Nil wylewał przeważnie dwa razy do roku (wiosną na przełomie kwietnia i maja oraz jesienią na przełomie września i października)

wysokość fali wahała się od 6 do 10 metrów, jeśli poziom wody był wyższy groziła powódź, jeśli niższy – susza

*Egipcjanie często osuszali bagna

*wysiewali jęczmień, pszenicę, proso, uprawiali ogórki, melony, cebulę, bób, groch, 80% plonów chłop oddawał dla faraona

*ramy trwania cywilizacji egipskiej możemy zamknąć między rokiem 3200 p.n.e., a 31 r.p.n.e.

Hierarchia władzy

I – Faraon

II – wezyr, naczelnicy, zarządcy i drobni urzędnicy } urzędnicy

III – arcykapłani, kapłani świątynni } kapłani

Hierarchia społeczna

a) ludzie wolni

*arystokracja (I, II, III)

*rzemieślnicy, kupcy

*chłopi

b) ludzie niewolni

*niewolnicy

*jeńcy wojenni

Ramzes II – wstąpił na tron w 1279 roku po śmierci ojca. Miał wtedy 25 lat.

Kompetencje faraona

*był autokratą (samowładcą)

*stał ponad prawem,, które sam ustanowił

*był uważany za boga Słońca Re

Kompetencje wezyra

*był zastępcą faraona

*nadzorował wielkie inwestycje (piramidy, świątynie, kanały)

*często stał na czele armii faraona

BABILONIA I ASYRIA

Kodeks Hammurabiego – pierwszy spisany kodeks. Został wykuty na kamiennej płycie – Steli ("oko za oko, ząb za ząb")

Aszur i Niniwa – dwa najważniejsze miasta starożytnej Asyrii

Największą potęgę Asyria osiągnęła za panowania Sargona II Wielkiego

Brama Isztar – zbudowana za panowania Nabuchodonozora II, budowla ta strzegła dostępu do miasta od północy. Bogini Isztar, której imieniem nazwano bramę, uważana za królową niebios i panią miłości, zemsty oraz wojny.

Asurbanipal - jeden z ostatnich królów, sławę przyniosły zwycięstwa i dokonania na rzecz kultury. Za jego panowania wzniesiono liczne świątynie i pałace, a w stolicy państwa - Niniwie – założono wspaniała bibliotekę, gdzie zgromadzono ponad 30 tysięcy glinianych tabliczek zapisanych dawnym pismem

VII w.p.n.e. gwałtowny upadek imperium asyryjskiego. W 612 r.p.n.e. sprzymierzone wojska Babilonu i Nowej rodzącej się potęgi Persji.

Armia asyryjska – piechota, procarze, łucznicy

Hammurabi – władca Babilonu z XVII w.p.n.e. Przed nikim nieodpowiadał za swoje czyny, a rozkazom władcy musieli być posłuszni wszyscy

W KRAJU SUMERÓW

Żyzny półksiężyc – urodzajne ziemie. Pas ciągnący się od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego.

Mezopotamia – kraina ta leżała między dwiema wielkimi rzekami: Tygrysem i Eufratem.

Systemy irygacyjne – kanały nawadniające, tamy i wały. Chroniły one osady przed powodziami, a zrazem umożliwiały nawadnianie pól uprawnych położonych z dala od rzeki

Miasta – państwa – niewielkie państwa, w których skład wchodziły otoczone murami miasta wraz z najbliższą okolicą. Do najważniejszych miast – państw należały Ur, Urug, Lagasz oraz Kisz.

Królowie – kapłani – sprawowali rządy w państwach – miastach, przewodniczyli ważnym uroczystościom religijnym. Władców tych uważano za pośredników między ludźmi
i bogami.

Zikkurat – wielopoziomowa świątynia, na szczyt której prowadziły schody. Podczas obfitych wylewów ludzie mogli się tam schronić.

Spichlerze – w spichlerzach przechowywano zapasy zboża. Za zgodą władcy, jeżeli ktoś potrzebował zboża, zostało ono mu przydzielon, gdy brakowało zboża na zasiew.

System dwunastkowy – kupcy sumeryjscy dokonywali obliczeń, korzystając z niego. Liczono na palcach, a dzięki odpowiednim gestom, handel można było prowadzić z ludźmi nieznającymi języka sumeryjskiego.

Dokonania Sumerów:

*systemy irygacyjne

*system dwunastkowy

*zikkuraty

*pismo piktograficzne, z czasem klinowe

*wynalezienie koła

Zikkurat

CZAS WIELKICH PRZEMIAN

 Neolit – epoka kamienia gładzonego

Osady – skupiska domostw budowanych z drewna i gliny Lu cegieł przez pierwszych rolników

Megality – neolityczne budowle kamienne wznoszone z ogromnych głazów

Domeny – grobowce z okresu neolitu budowane z głazów pokrytych wielkim płaskim blokiem kamiennym. Pierwotnie przysypywane ziemią.

Nauki pomocnicze historii – tradycyjna nazwa nauk pomocnych historykowi przy badaniu autentyczności źródła i w krytycznej jego ocenie.

Sfragistyka – nauka o pieczęciach

Stonehenge – pierwsze głazy zostały ustawione ok. 2500 lat p.n.e. W następnych stuleciach krąg powiększał się o kolejne megality.

Brąz – stop miedzi i cyny. Cyna w tamtych czasach była ciężko dostępna.

Epoka kamienia – ok. 4 mln. lat temu najważniejsza i najdłuższa z trzech epok, obejmująca okres od pojawienia się pierwszych przez człowieka narzędzi, aż do momentu zdobycia umiejętności masowego wytwarzania narzędzi i przedmiotów metalowych

Epoka brązu – ok. 3400r. p.n.e. epoka charakteryzująca się użyciem brązu do wytwarzania narzędzi, broni i ozdób.

Epoka żelaza – I tysiąclecie p.n.e. epoka charakteryzująca się rozwojem metalurgii żelaza oraz produkcją narzędzi i broni.

PREHISTORIA CZŁOWIEKA

Ewolucja – przeobrażanie się gatunków

Paleolit – epoka kamienia łupanego

Historia – jest to nauka badająca przeszłośc za pomocą źródeł historycznych.
Źródła te dzielimy na:

*pisane

*niepisane

Rewolucja neolityczna – przechodzenie z trybu koczowniczego do osiadłego

Hominidy – istoty człowiekowate żył 7mln lat temu w Afryce Południowej

Australopitek – żył 4mln lat temu w Afryce Południowej, żywił się roślinami, używał kamiennych narzędzi

Homo habilis – (człowiek zręczny) żył 4ln lat temu, wytwarzał kamienne pięściaki

Homo erectus (pitekantrop) – (człowiek wyprostowany) żył ok. 2mln lat temu, udoskonalił narzędzia, posługiwał się ogniem, polował na drobne zwierzęta

Neandertalczyk - pojawił się ok. 250 tys. lat temu na terenie dzisiejszych Niemiec, wielu uważa, że posługiwał się mową

Homo sapiens sapiens – (człowiek rozumny) pojawił się w Azji i na Bliskim Wschodzie ok. 150 lat temu, używał harpunów, łuków, oszczepów, budował szałasy, polował na grubą zwierzynę