czwartek, 3 listopada 2011

OD RYSUNKÓW NASKALNYCH DO ALFABETU

Pismo piktograficzne – V tysiąclecie p.n.e.
Pismo hieroglificzne – 2500 r.p.n.e.
Pismo klinowe – ok. II tysiąclecie p.n..
Alfabet fenicki – 100 r.p.n.e.
Alfabet grecki – 700 r.p.n.e.
Alfabet łaciński – 400 r.p.n.e.
Pismo demotyczne – uproszczone pismo hieroglificzne
Papirus – materiał używany do pisania w starożytnym Egipcie. Wyrabiano go z trzciny rosnącej w delcie Nilu.
Do pisania na papirusie używano pędzelka lub piórka trzcinowego



INDIE I CHINY

* Indie – narodziły się w dolinie Indusu, a Azji środkowej. Było to w połowie III tysiąclecia p.n.e.
* budowali kanały nawadniające
* na żyznych polach uprawiali jęczmień, owies, pszenicę, ryż i bawełnę oraz hodowali bydło
* zaczęły również powstawać miasta – Harappa i Mohendżo Daro
* w zachodniej części obu miast znajdowała się cytadela, czyli twierdza, w której mieszkał władca
Kasty – zamknięte grupy społeczne, posiadające różne prawa i obowiązki
Siddhartha Gautama – syn jednego z indyjskich księstw na przełomie VI i V w. p.n.e. zwany później buddą, dał początek nowej religii buddyzmowi
Buddyzm – zasady, których należało przestrzegać, aby osiągnąć stan nirwany, czyli całkowitego wyzwolenia od cierpienia
Zasady buddyzmu:
*łagodność
*sprawiedliwe postępowanie
*niekrzywdzenie innych
*doskonalenie duchowe
*unikanie pokus


Budda

W III tysiącleciu p.n.e. nad rzekami Huang – Ho (Rzeka Żółta) i Jangcy (Rzeka Niebieska) narodziła się cywilizacja chińska.
Ludność znad Żółtej Rzeki wytwarzali wysokiej jakości przedmioty z terakoty oraz brązu. Największą sławę przyniosła im produkcja wyjątkowo delikatnej krain – jedwabiu.
Wielki Mur Chiński:
*ma 2400 km
*wybudowano go, aby chronić kraj przed najazdem nieprzyjaciela
*początkowo wznoszono go z drewna, a później z kamieni i cegieł
Konfucjanizm – system filozoficzny, którego założycielem był Konfucjusz
Konfucjusz uważał, że społeczeństwo może prawidłowo funkcjonować tylko wtedy, gdy każdy człowiek wie jakie miejsce powinien w nim zając


Konfuzjusz

STAROŻYTNY IZRAEL

Amfiktionia – był to związek rodowy na czele, którego stał najstarszy mężczyzna (patriarchat – sędziowie)
Abraham – patriarcha narody żydowskiego
W XIII w. p.n.e. Mojżesz wyprowadza Żydów z Egiptu
Ok. 1030 roku p.n.e. Saul jednoczy 12 plemion Judy
W czasach Dawida nastąpiła centralizacja, a stolicą państwa stałą się Jerozolima
Salomon zbudował w Jerozolimie świątynie poświęconą Jahwe. Po śmierci Salomona państwo rozpadło się na Judę i Izraela.
W VI w. p.n.e. po długim oblężeniu Jerozolima została zdobyta przez Babilończyków. W gruzach legła również świątyni Salomona.
W 539 roku p.n.e. Babilon został zdobyty przez króla persów Cyrusa II Wielkiego
W 538 r. p.n.e. zezwolił Żydom na powrót do ojczyzny
ŚWIĄTYNIA JEROZOLIMSKA
*Kolumny – znajdowały się przed wejściem do świątyni zostały odlane z brązu.
*Ołtarz – służył do składania ofiar przynoszonych przez wiernych. Palono na nim żywność oraz inne dary.
* ”Morze” – to olbrzymie naczynie z brązu ustawione niedaleko ołtarza. Miało symbolizować rozległe wody morza
*Wrota świątyni – wykonano z drewna cedrowego sprowadzonego z Fenicji
*Wnętrze budowli – zostało wyłożone deskami pokrytymi złotem. Oświetlenie zapewniały siedmioramienne świeczniki
*Sanktuarium – było oddzielone od reszty świątyni bogato zdobionymi wrotami. W tym pomieszczeniu przechowywano Arkę przymierza.
Talmud – komentarz do biblijnej tory
Menora – siedmioramienny świecznik kształtem nawiązujący do drzewa życia
Dekalog - 10 przykazań – zbiór podstawowych nakazów moralnych
Tora – wskazówka pouczenie, pierwsze pięć ksiąg biblii. W skład tory wchodzi:
*Księga Rodzaju
*Księga Wyjścia
*Księga Kapłańska
*Księga Liczb
*Księga Powtórzonego Prawa

Świątynia Salomona poświęcona Jahwe

PIRAMIDY, MUMIE, HIEROGLIFY

Religia egipska składała się z trzech elementów:
*doktryna religijna
*kult religijny
*organizacja kultu
Doktryna także składała się z trzech elementów:
a)teologia – podstawą religii jest politeizm, czyli wiara w bogów ogólno egipskich i lokalnych, którym przewodzi Re.
b)kosmologia – wiara w kosmiczny początek świata, świat wyłonił się z chaosu.
c)antropologia – religijne wyjaśnienie człowieka przy pomocy dwóch teorii –
* teoria zbawienia – aby osiągnąć życie wieczne należy postępować z Księgą Zmarłych
  • teoria rzeczy ostatecznych – człowiek żyje tak długo, jak żyje jego ciało
  • Kult religijny (4 formy)
  • Ofiary
  • Procesje
  • Święta
  • Modlitwy
Organizacja kultu :
  • Organizacją zajmowali się kapłani świątynni i arcykapłani

Hierarchia bogów ogólno egipskich:
  • Re (Słońce)
  • Geb (Ziemia)
  • Nut (Niebo)
  • Hapi (Nil)
Hierarchia bogów lokalnych:
a)triada ozyriacka
* Ozyrys – pan śmierci
* Izyda – opiekunka magii i rodziny
* Horus – opiekun władzy królewskiej
b)Toeris – bóg brzemiennych kobiet
c)Anubis – bóg zmarłych
d)Bastut – bogini radości życia

Hierarchia władzy
I Faraon
II wezyr, naczelnicy, zarządcy i drobni urzędnicy } urzędnicy
III arcykapłani, kapłani świątynni } kapłani
Hierarchia społeczna
a)Ludzie wolni
*arystokracja
*rzemieślnicy, kupcy, wojskowi
*chłopi
b)ludzie niewolni
*niewolnicy
*jeńcy wojenni
Ramzes II władał Egiptem, Libią, Syrią, Palestyną. Jego żona to Nefertari
Re – bóg słońca
Ozyrys – bóg śmierci i zmartwychwstania. Przedstawiano go jako owiniętego w bandaże człowieka z koroną na głowie.
Izyda – opiekunka magii i rodziny. Wyobrażano ją sobie jako kobietę z krowimi rogami na głowie, pomiędzy którymi spoczywał dysk słoneczny.
Horus – bóg nieba i światła oraz opiekun władzy królewskiej. Wyobrażano go sobie z głową sokoła.
Mumifikacja – ciało zmarłego nasączano olejkami, wypełniano płótnem oraz żywicą, a następnie owijano białymi bandażami. W ten sposób powstała mumia
Sarkofag – kamienna skrzynia, w której zamykano mumię
Piramidy – grobowce faraonów. Każdy z nich chciał mieć okazalszy od poprzedniego władcy
Hieroglify – znaki obrazkowe, starożytne pismo
Dolina królów – dolina, w której skrywano grobowce faraonów.
1922 – otworzenie wejścia do grobowca Tutenchamona.



W EGIPCIE FARAONÓW

*Egipt jest położony w północnej Afryce, od północy graniczy z Morzem Śródziemnym, od wschodu z Morzem Czerwonym, od zachodu z Pustynią Libijską
*Egipt był podzielony na Egipt Górny za stolicą w Tebach i Egipt Dolny ze stolicą w Memfis, Egipt Górny obejmował całą dolinę Nilu, a Egipt Dolny Deltę Nilu
*Nil wylewał przeważnie dwa razy do roku (wiosną na przełomie kwietnia i maja oraz jesienią na przełomie września i października)
wysokość fali wahała się od 6 do 10 metrów, jeśli poziom wody był wyższy groziła powódź, jeśli niższy – susza
*Egipcjanie często osuszali bagna
*wysiewali jęczmień, pszenicę, proso, uprawiali ogórki, melony, cebulę, bób, groch, 80% plonów chłop oddawał dla faraona
*ramy trwania cywilizacji egipskiej możemy zamknąć między rokiem 3200 p.n.e., a 31 r.p.n.e.
Hierarchia władzy
I – Faraon
II – wezyr, naczelnicy, zarządcy i drobni urzędnicy } urzędnicy
III – arcykapłani, kapłani świątynni } kapłani
Hierarchia społeczna
a) ludzie wolni
*arystokracja (I, II, III)
*rzemieślnicy, kupcy
*chłopi
b) ludzie niewolni
*niewolnicy
*jeńcy wojenni
Ramzes II – wstąpił na tron w 1279 roku po śmierci ojca. Miał wtedy 25 lat.
Kompetencje faraona
*był autokratą (samowładcą)
*stał ponad prawem,, które sam ustanowił
*był uważany za boga Słońca Re
Kompetencje wezyra
*był zastępcą faraona
*nadzorował wielkie inwestycje (piramidy, świątynie, kanały)
*często stał na czele armii faraona





BABILONIA I ASYRIA

Kodeks Hammurabiego – pierwszy spisany kodeks. Został wykuty na kamiennej płycie – Steli ("oko za oko, ząb za ząb")
Aszur i Niniwa – dwa najważniejsze miasta starożytnej Asyrii
Największą potęgę Asyria osiągnęła za panowania Sargona II Wielkiego
Brama Isztar – zbudowana za panowania Nabuchodonozora II, budowla ta strzegła dostępu do miasta od północy. Bogini Isztar, której imieniem nazwano bramę, uważana za królową niebios i panią miłości, zemsty oraz wojny.
Asurbanipal - jeden z ostatnich królów, sławę przyniosły zwycięstwa i dokonania na rzecz kultury. Za jego panowania wzniesiono liczne świątynie i pałace, a w stolicy państwa - Niniwie – założono wspaniała bibliotekę, gdzie zgromadzono ponad 30 tysięcy glinianych tabliczek zapisanych dawnym pismem
VII w.p.n.e. gwałtowny upadek imperium asyryjskiego. W 612 r.p.n.e. sprzymierzone wojska Babilonu i Nowej rodzącej się potęgi Persji.
Armia asyryjska – piechota, procarze, łucznicy


Hammurabi – władca Babilonu z XVII w.p.n.e. Przed nikim nieodpowiadał za swoje czyny, a rozkazom władcy musieli być posłuszni wszyscy

W KRAJU SUMERÓW

Żyzny półksiężyc – urodzajne ziemie. Pas ciągnący się od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego.
Mezopotamia – kraina ta leżała między dwiema wielkimi rzekami: Tygrysem i Eufratem.
Systemy irygacyjne – kanały nawadniające, tamy i wały. Chroniły one osady przed powodziami, a zrazem umożliwiały nawadnianie pól uprawnych położonych z dala od rzeki
Miasta – państwa – niewielkie państwa, w których skład wchodziły otoczone murami miasta wraz z najbliższą okolicą. Do najważniejszych miast – państw należały Ur, Urug, Lagasz oraz Kisz.
Królowie – kapłani – sprawowali rządy w państwach – miastach, przewodniczyli ważnym uroczystościom religijnym. Władców tych uważano za pośredników między ludźmi
i bogami.
Zikkurat – wielopoziomowa świątynia, na szczyt której prowadziły schody. Podczas obfitych wylewów ludzie mogli się tam schronić.
Spichlerze – w spichlerzach przechowywano zapasy zboża. Za zgodą władcy, jeżeli ktoś potrzebował zboża, zostało ono mu przydzielon, gdy brakowało zboża na zasiew.
System dwunastkowy – kupcy sumeryjscy dokonywali obliczeń, korzystając z niego. Liczono na palcach, a dzięki odpowiednim gestom, handel można było prowadzić z ludźmi nieznającymi języka sumeryjskiego.
Dokonania Sumerów:
*systemy irygacyjne
*system dwunastkowy
*zikkuraty
*pismo piktograficzne, z czasem klinowe
*wynalezienie koła


Zikkurat



CZAS WIELKICH PRZEMIAN

 Neolit – epoka kamienia gładzonego
Osady – skupiska domostw budowanych z drewna i gliny Lu cegieł przez pierwszych rolników
Megality – neolityczne budowle kamienne wznoszone z ogromnych głazów
Domeny – grobowce z okresu neolitu budowane z głazów pokrytych wielkim płaskim blokiem kamiennym. Pierwotnie przysypywane ziemią.
Nauki pomocnicze historii – tradycyjna nazwa nauk pomocnych historykowi przy badaniu autentyczności źródła i w krytycznej jego ocenie.
Sfragistyka – nauka o pieczęciach
Stonehenge – pierwsze głazy zostały ustawione ok. 2500 lat p.n.e. W następnych stuleciach krąg powiększał się o kolejne megality.
Brąz – stop miedzi i cyny. Cyna w tamtych czasach była ciężko dostępna.
Epoka kamienia – ok. 4 mln. lat temu najważniejsza i najdłuższa z trzech epok, obejmująca okres od pojawienia się pierwszych przez człowieka narzędzi, aż do momentu zdobycia umiejętności masowego wytwarzania narzędzi i przedmiotów metalowych
Epoka brązu – ok. 3400r. p.n.e. epoka charakteryzująca się użyciem brązu do wytwarzania narzędzi, broni i ozdób.
Epoka żelaza – I tysiąclecie p.n.e. epoka charakteryzująca się rozwojem metalurgii żelaza oraz produkcją narzędzi i broni.



PREHISTORIA CZŁOWIEKA

Ewolucja – przeobrażanie się gatunków
Paleolit – epoka kamienia łupanego
Historia – jest to nauka badająca przeszłośc za pomocą źródeł historycznych.
Źródła te dzielimy na:
*pisane
*niepisane
Rewolucja neolityczna – przechodzenie z trybu koczowniczego do osiadłego
Hominidy – istoty człowiekowate żył 7mln lat temu w Afryce Południowej
Australopitek – żył 4mln lat temu w Afryce Południowej, żywił się roślinami, używał kamiennych narzędzi
Homo habilis – (człowiek zręczny) żył 4ln lat temu, wytwarzał kamienne pięściaki
Homo erectus (pitekantrop) – (człowiek wyprostowany) żył ok. 2mln lat temu, udoskonalił narzędzia, posługiwał się ogniem, polował na drobne zwierzęta
Neandertalczyk - pojawił się ok. 250 tys. lat temu na terenie dzisiejszych Niemiec, wielu uważa, że posługiwał się mową
Homo sapiens sapiens – (człowiek rozumny) pojawił się w Azji i na Bliskim Wschodzie ok. 150 lat temu, używał harpunów, łuków, oszczepów, budował szałasy, polował na grubą zwierzynę